Brzeg to miasto będące stolicą powiatu brzeskiego w Województwie Opolskim, choć położone na Dolnym Śląsku. Zapraszam.

W dzisiejszej relacji zapraszam na spacer Brzegu. Dotychczas opisy atrakcji znajdowały się w kilku odrębnych relacjach. Postanowiłem ten fakt zmienić i stworzyć jeden wpis dotyczący miasta, które obfituje w ciekawe atrakcje i zabytki. Ponadto w relacji kilka ciekawych miejsc w okolicach Brzegu. Tak więc zapraszam.

Brzeg

Według informacji zawartych na stronie internetowej gminy Brzeg, położone w połowie drogi pomiędzy Wrocławiem a Opolem miasto jest jednym z najstarszych i piękniejszych miast Śląska. Pierwszy zapis o istniejącej niegdyś w miejscu Brzegu osadzie rybacko-handlowej Wissoke Brzegh zamieszczono w dokumencie z 1234 r. Powstaniu miasta sprzyjało dogodne położenie na skrzyżowaniu szlaków lądowych i wodnego, łączących największe ośrodki średniowiecznego Śląska z państwami ościennymi. Lokacja Brzegu nastąpiła na mocy wydanego pomiędzy 1246 a 1248 r., a potwierdzonego w 1250 r., zachodnioeuropejskiego prawa lokacyjnego.

Na przełomie XIII i XIV w. w mieście osiedliły się zgromadzenia zakonne (m.in. franciszkanie, dominikanie, antonici, joannici). Zgromadzenia te wzniosły w mieście swoje kościoły i klasztory. Po podziale w 1311 r. księstwa wrocławskiego, Brzeg został stolicą najmniejszego spośród trzech nowopowstałych księstw: wrocławskiego, legnickiego i brzeskiego.

Okres świetności Brzegu nierozerwalnie związany był z panowaniem w księstwie legnicko-brzeskiej linii Piastów – pierwszej polskiej dynastii królewskiej. Jako pierwszy książę Bolesław III, syn księcia wrocławskiego Henryka V, połączył księstwo brzeskie z legnickim i tytułował się w 1312 r. -Panem Legnicy i Brzeguli. Oba księstwa wielokrotnie jeszcze łączono i rozdzielano. W 1329 r. Bolesław III stał się lennikiem czeskim, a w 1342 r. uczynił Brzeg swoją stałą rezydencją. W II połowie XIV w. największy mecenat budowlany i kulturalny sprawował książę Ludwik I. Książę rozbudował zamek książęcy, obok którego ufundował, obdarowaną bogatym księgozbiorem kolegiatę św. Jadwigi. Ludwik I wspierał finansowo przebudowę kościoła św. Mikołaja. Po pożarze w 1380 r. przebudowano też ratusz miejski. W 1390 r. Ludwik I przeprowadził pierwsze odnotowane na ziemiach polskich ba-dania archeologiczne w dawnym grodzisku kasztelańskim w Ryczynie pod Brzegiem. W latach 1428 – 1432 Brzeg niszczyli husyci. Liczne klęski żywiołowe niejednokrotnie nawiedzały miasto. Dla przykładu w 1443 r. podczas trzęsienia ziemi runęły sklepienia kościoła św. Mikołaja.

W II połowie XV w. miasto przeżywa okres zapaści ekonomicznej. W XVI wieku, za rządów Jerzego I, Brzeg odzyskuje utraconą rangę stolicy księstwa legnicko-brzeskiego. Rozkwit architektury i kultury miasta przynoszą rządy jego następców – Fryderyka II i Jerzego II. Książę Fryderyk wprowadził w mieście i księstwie luteranizm. Fryderyk II wobec zagrożenia najazdem tureckim, książę postanowił przebudować fortyfikacje miejskie. Prace budowlane kontynuował książę Jerzy II. Jego najznakomitszym dziełem była renesansowa przebudowa zamku, przy której pracowali architekci włoscy. Oni też, po pożarze w 1569 r., gruntownie przebudowali ratusz miejski. Książę popierał kulturę i naukę, czemu miało służyć ufundowanie Gymnasium Illustre Bregense, nazwane później Gimnazjum Piastowskim.

W XVI w. Brzeg był prężnym ośrodkiem handlowym. To tu spędzano na sławne targi bydło z kresów Rzeczpospolitej i sprzedawano je kupcom z całych Niemiec. Podczas wojny trzydziestoletniej, dzięki rozbudowanym w XVI w. Fortyfikacjom, Brzeg nie został zdobyty przez oblegające go wojska szwedzkie. Wojna odbiła się jednak niekorzystnie na sytuacji księstwa i miasta. W 1675 r. umiera Jerzy IV Wilhelm – ostatni męski przedstawiciel dynastii piastowskiej. Miasto i księstwo wchodzą wówczas w skład monarchii habsburskiej. Rządy habsburskie przynoszą ze sobą próby rekatolizacji. W miejsce usuniętych w XVI w. zakonów zostają sprowadzeni do Brzegu jezuici i kapucyni, którzy wznieśli w Brzegu swoje klasztory i kościoły.

W 1741 r. Brzeg zostaje dotkliwie zniszczony podczas oblężenia przez wojska króla pruskiego Stare Miasto Fryderyka II Wielkiego. Rok później wraz z całym Śląskiem dostaje się pod panowanie pruskie. Brzeg staje się miastem powiatowym z garnizonem wojskowym. W 1748 r. w Brzegu wybudowano pierwszą na całej długości Odry, śluzę rzeczną. Rozbudowano też fortyfikacje. Po zajęciu miasta przez wojska napoleońskie w 1807 r. nakazano zniszczyć istniejące fortyfikacje. W ich miejscu powstały promenady, parki i planty. W połowie XIX w. Brzeg schodzi do roli ośrodka miejskiego o znaczeniu lokalnym. Sytuacja ta trwała do lat 70-tych XIX w. Przełom XIX i XX w. to czas rozbudowy miasta. W roku 1907 Brzeg został wyłączony z powiatu i otrzymał wyższą rangę miasta wydzielonego.

Druga wojna światowa przyniosła miastu najdotkliwsze w jego historii zniszczenia oraz zmianę przynależności państwowej. Odbudowie ze zniszczeń towarzyszyła rozbudowa przemysłu, głównie spożywczego i elektromaszynowego. W rozwijającej się południowej części miasta powstały nowe dzielnice mieszkaniowe. Do 1950 r. Brzeg znajdował się w województwie wrocławskim, a po przeprowadzonej wówczas reformie administracji, wszedł w skład województwa opolskiego. Po reformie administracyjnej w 1975 r. zlikwidowano powiat brzeski. W 1997 r. północna część miasta ucierpiała wskutek powodzi jaka dotknęła południe Polski. Od stycznia 1999 r. Brzeg ponownie jest siedzibą powiatu.

Spacer po mieście

Naszą wycieczkę po Brzegu najlepiej rozpocząć na Placu Zamkowym, gdzie znajduje się duży parking na którym można zostawić samochód. Przy wspomnianej ulicy znajduje się Zamek Piastów Śląskich. Jest to jeden z najwspanialszych zabytków Brzegu. Pierwsze wzmianki o budowli pojawiają się w XIII wieku, a sam obiekt przez ponad 350 lat był rezydencją księstwa brzeskiego.

Zamek ten został na przełomie XV i XVI wieku gruntownie przebudowany, na wzór renesansowej rezydencji. przebudową związani byli architekci Jakub i Franciszek Parrowie oraz powiązani z nimi rodzinnie Niuronowie. Trójskrzydłowy gmach wzbogacono otaczającymi wewnętrzny dziedziniec krużgankami, dzięki którym zamek ten szczyci się mianem Śląskiego Wawelu. Pięknie ozdobiona zostaje brama wjazdowa na której umieszczone zostają pełnoplastyczne wizerunki księcia Jerzego II i jego żony Barbary oraz galeria płaskorzeźbionych popiersi ukazująca królów państwa polskiego od czasów legendarnych po rozbicie dzielnicowe oraz samodzielnych książąt śląskich.

Śmierć ostatniego Piasta Jerzego IV Wilhelma spowodowała, że zamek ulegał ciągłej degradacji. W 1741 roku w wyniku bombardowania spora część obiektu została zniszczona. Dawną świetność zamek odzyskuje stopniowo dopiero po zakończeniu II wojny światowej. Obecnie zamek jest siedzibą Muzeum Piastów Śląskich specjalizujące się w gromadzeniu zabytków związanych z dziejami miasta i ziemi brzeskiej, Piastów Śląskich i tradycją piastowską na tych terenach.

Wewnątrz możemy zobaczyć kilka ciekawych wystaw stałych m.in. „MEMORIAE PIASTORUM PRINCIPUM SILESIAE” (wystawa prezentuje m.in. sarkofagi Piastów z brzeskiej nekropolii, płyty nagrobne średniowiecznych Piastów), „PARADNE ZBROJE I UBIÓR PIASTÓW ŚLĄSKICH XIII – XVII w.” (wystawa prezentuje m.in. rekonstrukcje strojów i zbroi wybranych Piastów śląskich i brzeskich, ponadto w tej części wystawy znajduje się makieta XVII/XVIII-wiecznego miasta Brzegu), „MALOWANE DZIEJE POLSKI” (dzieła m.in. Jana Styki oraz Wojciecha Kossaka) czy „Z PRZESZŁOŚCI I TRADYCJI PIASTÓW ŚLĄSKICH” (ekspozycja poświęcona Piastom śląskim, wypełniona  drzewami genealogicznymi Piastów śląskich i ich wizerunkami oraz dokumentami, pieczęciami i bogatą kolekcją numizmatów). Bardzo ciekawa jest również wystawa pn. „SZTUKA ŚLĄSKA XV-XVIII W. ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO WE WROCŁAWIU. Tutaj możemy zobaczyć np. interesujące siedemnastowieczne rzeźby z cysterskiego zespołu klasztornego w Lubiążu oraz znaczące dzieła Michaela Leopolda Willmanna, najwybitniejszego malarza śląskiego baroku.

Warto jeszcze wspomnieć o przylegającym do zamku Kościele Zamkowym Św. Jadwigi. Świątynia ta powstała w XIV wieku. Zniszczona w 1741 roku bombardowaniem przez Prusaków – ocalało tylko prezbiterium, które po przebudowie w latach 1783–1784 stało się mauzoleum Piastów brzeskich. Po częściowym zniszczeniu w czasie II wojny światowej, odbudowana i regotyzowana oraz powtórnie poświęcona jako kościół w 1989 roku. Wewnątrz znajduje się iluzjonistyczny ołtarz z obrazem św. Jadwigi oraz pochodząca z okresu baroku ambona.

Po wyjściu z muzeum naszym oczom wyłania się bryła kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Kościół został zbudowany w II połowie XVIII wieku w miejscu zburzonego w 1545 roku zespołu klasztornego dominikanów – dla przybyłych w 1677 roku do miasta jezuitów. Wewnątrz kościół wykonany w układzie jednonawowym o sklepieniu kolebkowym z szeregiem kaplic bocznych i empor. Całość wnętrza kościoła upiększona jest polichromią, składającą się ze 115 scen autorstwa Jana Kubena przedstawiające chwałę Krzyża Świętego, misje zakonu jezuitów oraz postacie świętych.

Wychodzimy z kościoła i Placem Zamkowym kierujemy się w stronę ulicy Wrocławskiej, a dalej Oławskiej gdzie wchodzimy na teren Parku nad Odrą. Tutaj przy samej rzece Odra znajduje się ciekawostka jaką jest Brama Odrzańska. Wybudowana według późnorenesansowego projektu Bernarda i Petera Niuron, architektów włoskich, w roku 1595. Znajdowała się pierwotnie przy bastionie broniącym zamek brzeski od strony Odry.

Ma ona formę łuku triumfalnego o półkolistej, boniowanej archiwolcie z herbem miasta Brzeg trzymanym przez anioła w kluczu. W przyłuczach na okrągłych paterach umieszczono pełnoplastyczne marcjalne głowy rycerzy. Świadczą one o wpływie szkoły niderlandzkiej. Powyżej znajduje się attykowa ściana zdobiona herbami księcia Joachima Fryderyka i jego żony Anny Marii von Anhalt, które są przytrzymywane przez pary lwów i gryfów. Ponad kartuszami herbowymi została ona zwieńczona zawołaniem rodowym książąt brzeskich wypisanym złotymi zgłoskami: „VERBUM DOMINI MANET IN AETERNUM” (z łac. „Słowo Pańskie trwa na wieki”, 1P 1,25).

Bramę z pierwotnej lokalizacji usunięto w 1895 (wraz z likwidacją bastionu) i przeniesiono ją 250 m dalej do przyzamkowego ogrodu w obecnym Parku Nadodrzańskim przy pagórku dawniej zwanym wzgórzem burmistrza Peppela. Jest to ostatnia architektoniczna pozostałość po twierdzy brzeskiej.

Ruszamy w dalszą drogę. Wzdłuż Odry kierujemy się w stronę Mostu Piastowskiego, który jest cennym zabytkiem polskiej myśli inżynieryjnej. Ten most drogowy wzniesiono w latach 1953-1954. Zaadaptowano wówczas dwa przęsła zabytkowego mostu kolejowo-drogowego zbudowanego w 1893 r. na Wiśle pod Bydgoszczą, a zniszczonego częściowo w 1939 r. Autorem projektu mostu był inż. Waldemar Uchański. Ma konstrukcję kratownicową utworzoną z kątowników stalowych, dwuprzęsłową długości 120,2 m, typową dla rozwiązań z końca XIX w.

Z Mostu Piastowskiego jest już bardzo blisko na brzeski rynek w którego centralnej części stoi okazały, renesansowy Ratusz, wybudowany w II połowie XVI wieku. Jest to dzieło włoskiego architekta Jakuba Parra. Efekt jego działań przeszedł najśmielsze oczekiwania. Reprezentacyjna, zachodnia strona ratusza uzyskała formę godną królewskiego pałacu. Pomiędzy dwoma wieżami flankującymi fasadę architekt rozpiął dwukondygnacyjne krużganki, dołem arkadowe, górą drewniane. Nad nimi umieścił trzy facjaty z ozdobnymi, ogromnymi renesansowymi szczytami, które ujęły z dwóch stron potężny gotycki dach. Na narożnych wieżach osadzone zostały piękne w proporcjach, okazałe hełmy. Nad całością dominuje smukła wieża zwieńczona wysokim, ozdobnym hełmem. Prócz pięknego wyglądu zewnętrznego budynek kryje ciekawe, zabytkowe sale – Stropową z 1648 roku (z modrzewiowym stropem) i Rajców z 1746 roku. Warto dodać, że w ostatnich latach ratusz przeszedł gruntowną modernizację.

Będąc na rynku warto jeszcze podejść w jedno miejsce aby zobaczyć gdzie król pruski Fryderyk II Wielki zgubił swoją czapkę. Na ulicy Reja w drodze znajduje się granitowa trójkątna kostka. Na jej powierzchni wyryte są inicjały „F II”. Jest to XIX-wieczna płyta upamiętniająca pruskiego króla Fryderyka II. Według legendy ponad 250 lat temu w tym miejscu potknął się koń, na którym pędził przez miasto pruski władca. Rumak zgubił podkowę, a z królewskiej głowy na ulicę spadła trójgraniasta czapka. Warto wiedzieć, że do 1945 roku na brzeskim rynku stał jego pomnik. Postać władcy wskazywała palcem pobliską wieś Małujowice, pod którą wojska Fryderyka stoczyły bitwę z Austriakami.

Z ulicy Reja kierujemy się już bezpośrednio w stronę Kościoła Świętego Mikołaja. Jest to jedna z najwyższych świątyń na Śląsku, która powstała w latach 1370–1420 za czasów rządów księcia Ludwika I. Wybudowano go w miejscu starszej, murowanej budowli, którą wymienia się w źródłach w 1279 r. Podczas zdobywania miasta na przełomie stycznia i lutego 1945 kościół doszczętnie spłonął, a następnie przez 13 lat niszczał pozostawiony bez opieki. W 1958 roku z inicjatywy księdza Kazimierza Makarskiego rozpoczęto odbudowę kościoła według wzorów z 1370 roku.

Dziś kościół ma trzynawową charakterystykę bazyliki z wydłużonym korpusem pozbawionym podziału na chór i partie nawy. Świątynia posiadała bogaty wystrój rzeźbiony w drzewie oraz zespół witrażowy. Do dzisiaj zachowały się tylko fragmenty. Drewniane części spłonęły podczas II wojny światowej, a szczątki wyposażenia znajdują się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu oraz w Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu.

Warto także wspomnieć, że w 1523 roku w Brzegu zwyciężyła reformacja, a książę Fryderyk II wprowadził w księstwie, jako obowiązujące, wyznanie luterańskie. Już w 1525 roku kościół zaczął funkcjonować jako kościół protestancki, a rolę świątyni protestanckiej pełnił aż do 1945 roku.

Po wyjściu z kościoła ulicą Długą kierujemy się w stronę ulicy Władysława Jagiełły. Przechodzimy na drugą stronę, a z lewej strony widzimy już budynek dawnej synagogi. Ta została zbudowana w 1799 roku przez Żydów, którzy sprowadzili się do Brzegu w 1660 r. z Białej. Podczas nocy kryształowej hitlerowcy doszczętnie zdewastowali wnętrze synagogi oraz spalili publicznie zwoje Tory. W 1940 roku synagoga została przebudowana z przeznaczeniem na mieszkania.

Dalej ulicą Długą idziemy w stronę gimnazjum piastowskiego, czyli dawnego Gymnasium Illustre Bregense, wybudowanego w II połowie XVI wieku przez Jakuba Parra, a ufundowane przez księcia Jerzego II. Było to drugie na Śląsku gimnazjum łacińskie posiadające niegdyś bogaty księgozbiór tzw. Bibliotekę Piastowską otrzymaną z kolegiaty zamkowej. Szkoła szeroko znana na Śląsku z prawem przyznawania tytułu doktora i wieńców laurowych poetom. Kształciła młodzież również z Królestwa Polskiego, Czech i krajów niemieckich. Całkowicie zniszczona w czasie II wojny światowej, odbudowana w latach 1963-1967.

W ten sposób kończymy zwiedzanie Brzegu. To bardzo ciekawe miasteczko, które skrywa wiele ciekawych atrakcji i zabytków. Warto odwiedzić Muzeum Piastów Śląskich, ale również przejść się po zabytkowym centrum miasta.

Okolice Brzegu:

Szlak Polichromii Brzeskich

Będąc w powiecie brzeskim warto wybrać się w podróż po Szlaku Polichromii Brzeskich, na którym znajduje się największe skupisko 18 unikalnych średniowiecznych polichromii w Polsce. Zdobią one ściany, stropy i sklepienia kościołów w miejscowościach położonych w okolicach Brzegu. Ich twórcą był malarz nieznanego pochodzenia zwany Mistrzem Brzeskich Pokłonów Trzech Króli. W okresie reformacji malowidła te w większości zatynkowano, dzięki czemu przetrwały do dnia dzisiejszego. Odkrywać zaczęto je po II wojnie światowej. Na szlaku znajduje się m.in. Kościół św. Mikołaja w Brzegu o którym wcześniej wspominałem. Wszystko za sprawą polichromii znajdującej się w tamtejszej zakrystii.

Najbardziej znany zabytek Szlaku Polichromii Brzeskich znajduje się w Małujowicach. Jest to niewielka wieś, która odegrała wielką rolę w historii całego Śląska, a wszystko za sprawą bitwy z okresu I Wojny Śląskiej. 10 kwietnia 1741 r. na polach pod Małujowicami rozegrała się bitwa pomiędzy Austriakami, a Prusakami, którzy zapragnęli przyłączenia austriackiego wtedy Śląska, do Prus.

Młody wtedy król Prus, Fryderyk II wraz z feldmarszałkiem von Schwerinem stawili czoło amii austriackiej dowodzonej przez feldmarszałka von Neipperga. Pruski monarcha nie wykorzystał możliwości zaskoczenia przeciwnika, co spowodowało atak austriackiej konnicy, która ominąwszy atak grenadierów, rozbiła prawe skrzydło pruskiej armii, która, w popłochu, zaczęła opuszczać miejsce bitwy. Znajdował się tam również Fryderyk II, który po namowie von Schwerina, opuścił bitwę i skierował się w stronę Opola. Feldmarszałek, widząc nieudolność dowódczą króla, sam podjął się dowodzenia, co sprawiło, że ponownie sformował bojowe szyki wśród grenadierów i piechoty. Prusacy z dużym impetem zaatakowali armię von Neipperga. Wolno odpierający atak Austriacy, nie poradzili sobie z ciągłym ostrzałem, co sprawiło, że odtrąbiono sygnał do odwrotu.

W bitwie zginęło ok. 4,7 tys. Prusaków oraz ok. 4,5 tys. żołnierzy austriackich. Bitwa ta była początkiem kilkuletniej wojny, która miała zakończyć się prawie dwustuletnim panowaniem Prusaków na terenie Śląska. Bitwa miała też znaczenie polityczne, gdyż potwierdziła militarne aspiracje Prus do roli mocarstwa w Europie.

Jak wspomniałem wcześniej najbardziej znanym zabytkiem Szlaku Polichromii Brzeskich jest bez wątpienia kościół pw. św. Jakuba Apostoła z przepięknymi polichromiami przedstawiającymi sceny biblijne. Jest to przykład tzw. biblii pauperum, czyli biblii dla ubogich.

Kościół zbudowany został w 1250 roku, a rozbudowano go w I połowie XIV wieku. W tym samym stuleciu powstały bogate polichromie wczesnogotyckie wykonane przez artystę ze szkoły praskiej. Znajdowały się na ówczesnym stropie nawy kościoła, a dziś widoczne są na strychu. Na początku XV wieku powstała wieża, a ściany i sufit pokryto nową serią polichromii o tematyce biblijnej. W 1500 roku zbudowano nowy strop, który obniżył nawę. Składa się on z ponad 600 desek o barwnych ornamentach roślinnych, zwierzęcych i heraldycznych. W 1817 roku, w czasach, gdy kościołem opiekowali się ewangelicy, wszystkie malowidła przykryto tynkiem. W latach 60-tych XIX wieku tynk w nawie głównej skuto, a polichromie poddano niezbyt fachowej restauracji. W 1945 roku kościół przejęli katolicy, a w 1964 roku odkryto pod tynkiem na strychu najstarsze polichromie. Obecnie kościół w Małujowicach ma jeden z najbogatszych w Polsce cykli gotyckich malowideł ściennych.

Kolejną miejscowością, którą warto odwiedzić na Szlaku Polichromii Brzeskich są Krzyżowice. Tutaj znajduje się Kościół filialny pw. Wniebowstąpienia Pańskiego, który wzniesiono w stylu gotyckim. Do XV-wiecznego prezbiterium wymurowanego z cegły w wątku gotyckim w 1580 r. dostawiono od strony zachodniej nawę w konstrukcji szkieletowej i wieżę w konstrukcji słupowej. Trzeba przyznać, że jest to ciekawe rozwiązanie.

Wewnątrz kościółek jest niewielki i tak naprawdę dzięki chórowi jest on w stanie pomieścić większą ilość osób. Wnętrze świątyni w prezbiterium zdobi zespół trzech późnogotyckich ściennych malowideł figuralnych. Malowidła pochodzące z 1 połowy XV w. występują na północnej, południowo-wschodniej i południowej ścianie prezbiterium. Przedstawiają one sceny: św. Jerzego, Pokłon Trzech Króli, Ukrzyżowanie, Męczeństwo na górze Ararat, Vir Dolorum i Oblicze Chrystusa przy Sakrarium.

Z Krzyżowic warto przejechać do Pogorzeli, gdzie znajduje się Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, który wzniesiono w 2 poł. XIII w. z fundacji miejscowego, bardzo wpływowego rodu Panów z Pogorzeli, z którego wywodził się m.in. biskup wrocławski Przecław z Pogorzeli znany jako fortyfikator Księstwa Nyskiego.

W 1 poł. XIV w. sklepienie i prezbiterium tutejszej świątyni pokryto polichromią (sceny: Chrystus Sędzia, symbole ewangelistów, Koronacja NMP). W 1 poł. XV w. lokalni twórcy pokryli malowidłami ściany świątyni m.in. scenami z życia NMP i Chrystusa. Trzecia faza malowideł (kruchta i ściana zachodnia) powstała w 2 poł. XV w., a czwarta (podłucze tęczy) – w początkach XVI w. Gdy w 1545 r. kościół przejęli protestanci malowidła zatynkowano. Odkryto je w 1965 r. i poddano konserwacji.

To tyle w skrócie o Szlaku Polichromii Brzeskich. Niestety dotychczas nie udało mi się odwiedzić innych obiektów na szlaku, ale mam zamiar to uczynić i wtedy ten wpis na pewno uaktualnię.

Łosiów

Podróżując po Szlaku Polichromii Brzeskich możemy trafić do Łosiowa, gdzie znajduje się bardzo ciekawy barokowy kościół św. Jana Chrzciciela. A warto wiedzieć, że od 1207 do 1810 r. Łosiów był siedzibą komturstwa zakonu joannitów. Obecny kościół zbudowany został w pierwszej połowie XVIII wieku. Mimo przebudowy zachowały się fragmenty murów gotyckich. Wewnątrz kościoła odnajdujemy barokowe wyposażenie oraz iluzjonistyczne polichromie, a także liczne krzyże maltańskie.

Brzezina

Niedaleko Brzegu znajduje się wieś Brzezina, która słynie z kamienia drogowego. Stoi on na drodze z Brzegu do Wrocławia i stanowi unikatowy pomnik upamiętniający przebudowę drogi z Brzegu w kierunku Wrocławia z 1584 roku. Jest to fragment drogi Via Regia. Pomnik jest wykonany z ogromnej płyty granitowej opartej na murku. Obok stoi tablica z tłumaczeniem na język polski znajdującego się na kamieniu napisu: „W roku 1584 Książęca Mość Jaśnie Wielmożny Książę i Pan Jerzy, drugi tego imienia, książę na Śląsku, Legnicy i Brzegu, tę drogę rozpoczął brukować i ukończył w 15…” Data zakończenia budowy nie jest znana. W rzeczywistości budowa nigdy nie dotarła do Wrocławia, nie dotarła nawet do Oławy – ostatecznie droga została utwardzona tylko do Lipek. Na pamiątkowej tablicy, oprócz napisu w języku staroniemieckim, wyryto również orła śląskiego oraz łacińską sentencję, która brzmi: „Inni budują dla nas, my dla potomności, wszystkim nam Chrystus drogę do nieba wymości”.

Bąków

Będąc w okolicach Brzegu warto wybrać się także do Bąkowa, czyli wsi po raz pierwszy wzmiankowanej w II połowie XIII wieku, przy okazji nadania przez księcia wrocławskiego Henryka III Białego miejscowych dóbr Wiglowi de Banchow w nagrodę za wierną służbę. Jednym z najważniejszych i najciekawszych zabytków Bąkowa jest znajdujący się przy Kościele św. Katarzyny, stół sędziowski. Jest to relikt średniowiecznego prawa, rzadko dziś spotykany w Polsce. To przy nim odbywały się narady sędziowskie, po których ogłaszano wyroki.

Grodków

Na terenie powiatu brzeskiego znajduje się również Grodków. Pierwsze wzmianko o miejscowości pochodzą z XIII wieku, gdy książę wrocławski Henryk I Brodaty nadał jej prawo niemieckie. W 1268 r. Grodków otrzymał prawa miejskie odmiany średzkiej z rąk księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa — 10 lat później lokację ponowiono. Rozwojowi miasta sprzyjało korzystne położenie przy szlaku handlowym z Czech i Nysy do Torunia i Gdańska oraz posiadanie od 1308 r. prawa składu.

Od pierwszej połowy XIV w. Grodków wraz z całym Śląskiem podlegał królom czeskim. W latach 1344–1810 stanowiło własność biskupów wrocławskich, wchodząc w obręb należącego do nich księstwa nyskiego. W 1428 r. miasto spalili husyci. W 1526 r. po bezpotomnej śmierci króla Ludwika II Jagiellończyka na tronie Czech zasiadł arcyksiążę austriacki Ferdynand Habsburg; tym sposobem Grodków znalazł się w domenie Habsburgów. Podczas wojny trzydziestoletniej w 1632 r. miasto poniosło wyjątkowe nawet jak te czasy straty — zostało doszczętnie złupione przez wojska saskie i duńskie.

W 1742 r. Grodków został przyłączony do Prus. Po przejęciu na skarb państwa dóbr biskupich od 1816 r. stał się ośrodkiem powiatu. W 1847 r. uruchomiono linię kolejową z Brzegu do Nysy ze stacją w Grodkowie. Przyczyniło się to do poprawy sytuacji gospodarczej miasta. W lutym 1945 r. Grodków zajęły wojska sowieckie. Podczas walk zniszczeniu uległo 45% zabudowy miejskiej. W wyniku postanowień jałtańsko-poczdamskich miasto zostało przyłączone do Polski, a w miejsce wysiedlonych Niemców napłynęli polscy osadnicy. W 1950 r. powiat grodkowski wszedł w skład nowego województwa opolskiego. Od 1999 r. Grodków należy do powiatu brzeskiego.

Rynek

Zwiedzanie Grodkowa warto rozpocząć od wizyty w rynku, gdzie znajduje się przepiękny ratusz. Obecny budynek ratusza wzniesiony został w 1840 roku, z zachowaniem pierwotnej wieży. Zaprojektował go architekt Philipp z Opola. Jest to budowla późnoklasycystyczna, z wieżą gotycko-renesansową, wysoką na 36 metrów. W dolnych kondygnacjach jest ona czworoboczna, zaś wyżej przechodzi w ośmioboczną, z galeryjką.

Przed ratuszem znajduje się pomnik wybitnego polskiego kompozytora narodowości niemieckiej – Jóżefa Elsnera, który urodził się 1 czerwca 1769 roku w Grodkowie. Był także nauczycielem oraz działaczem kultury muzycznej. To właśnie on nauczał Fryderyka Chopina. Dla uczczenia Elsnera w 1974 r. został odsłonięty jego pomnik. Na kamiennej prostokątnej podstawie, na której widnieje nazwisko kompozytora oraz rok jego urodzenia i śmierci, umieszczone zostało jego popiersie.

Kościół św. Michała Archanioła

W pobliżu rynku znajduje się Kościół św. Michała Archanioła, którego początki sięgają XIII wieku. Wtedy była to mała, murowana budowla jednonawowa bez kaplic. W 1363 roku fara została rozbudowana, stara świątynia stała się prezbiterium, do którego dobudowano nawę główną i dwie nawy boczne. Kościół posiada wczesnogotyckie prezbiterium pochodzące z XIII wieku, a przy nim znajduje się zakrystia z przełomu XV i XVI wieku. Późnobarokowy ołtarz główny ufundowany został w 1729 roku przez księdza Henryka Schmidta, a wykonany przez rzeźbiarza Michała Kosslera z Niemodlina i malarza Melchiora Franciszka Ansi. Ponadto w kościele znajduje się barokowa chrzcielnica, barokowy prospekt organowy i dzwon, który był przelany w 1833 roku i umieszczony ponad prezbiterium.

Średniowieczne obwarowania miejskie

Grodków co ciekawe słynie też z zachowanych pozostałości średniowiecznych fortyfikacji. Miasto założone zostało w połowie XIII wieku. W 1344 roku przeszło na własność biskupów wrocławskich i zostało stolicą księstwa grodkowskiego. Wtedy też staraniem biskupa Przecława z Pogorzeli postawiono cztery bramy z wieżami: Ziębicką (od zachodu), Lewińską (od wschodu), Wrocławską (od północy) i Nyską (od południa). Ok 1600 roku mury zostały odnowione, a wieże otrzymały m.in. renesansowe attyki w zwieńczeniu. Obwarowania zostały zniszczone w wyniku działań wojny trzydziestoletniej, staraniem biskupa Sebastiana Rostocka zostały odnowione. Na początku XIX wieku zasypano fosę oraz odnowiono wieże bramne Lewińską i Ziębicką oraz basztę więzienną. Do czasów obecnych obwarowania zachowały się w znacznych fragmentach w południowo-zachodniej i północnej części miasta.

Stary Grodków

Ostatnim miejscem, które warto odwiedzić będąc już w Grodkowie jest Stary Grodków. Niedaleko tej wsi zobaczyć można tzw. Polanę Śmierci czyli miejsce odnalezienia szczątków żołnierzy NSZ oddziału „Bartka”.  Warto pamiętać, że we wrześniu 1946 roku w wyniku prowokacji i spisku UB, około 100 partyzantów z Podbeskidzia wyjechało w trzech grupach na Zachód. Byli przekonani, że jadą do generała Andersa. Trzy miejsca na Opolszczyźnie (Stary Grodków, majątek Scharfenberg koło Malerzowic oraz Barut) były dla nich przystankiem i noclegiem. W Starym Grodkowie ich barak został wysadzony w powietrze i ostrzelany. Nikt nie przeżył.

W 2016 roku IPN w pobliżu lotniska w Starym Grodkowie odkrył mogiły zamordowanych przed niemal 70 laty partyzantów z NSZ. Historyczne odkrycie w lesie pod Starym Grodkowem to efekt ponad 4-letnich poszukiwań. Dziś znajduje się tutaj wyjątkowy pomnik. Przywraca pamięć partyzantów NSZ, którzy zostali skazani na zapomnienie. Został on odsłonięty w 2019 roku i składa się z kamiennego sześciometrowego krzyża u podstawy którego umieszczono kilka prostych, kamiennych tablic, dokładnie w miejscach, gdzie w 2016 roku IPN odkrył w dołach ludzkie szczątki i pamiątki po zamordowanych partyzantach. Za krzyżem drewniany zarys baraku lotniskowego przypomina miejsce, gdzie zamordowano grupę partyzantów z Podbeskidzia, z oddziału Narodowych Sił Zbrojnych kpt. Henryka Flame – „Bartka”.

Tak w skrócie prezentują się najważniejsze atrakcje i zabytki Brzegu oraz całej ziemi brzeskiej. Warto wybrać się w ten region bowiem każdy znajdzie coś tutaj dla siebie. Jest tutaj wiele pięknych miejsc wartych odwiedzenia. Polecam.