Podróże

Jelenia Góra i okolice

Jelenia Góra to stolica Karkonoszy – miasto położone nad Bobrem, w kotlinie, pomiędzy Karkonoszami i Górami Kaczawskimi. Zapraszam.

Dziś zapraszam na spacer po Jeleniej Górze i najbliższych okolicach miasta. Dotychczas opisy poszczególnych atrakcji znajdowały się w kilku odrębnych relacjach. Postanowiłem ten fakt zmienić i stworzyć jeden wpis dotyczący miasta i okolic, które obfitują w ciekawe atrakcje turystyczne. Tak więc zapraszam.

Jelenia Góra

Historia

Jelenia Góra to miasto powiatowe położone w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim, w centrum kotliny jeleniogórskiej, otoczonej Karkonoszami, Górami Izerskimi, Górami Kaczawskimi oraz Rudawami Janowickimi. Swoim obszarem obejmuje dzielnice: Maciejowa, Strupice, Zabobrze, Zatorze, Śródmieście, Czarne, Goduszyn, Grabary, Cieplice Śląskie Zdrój, Sobieszów, Jagniątków.

Zalążkiem liczącego dziś prawie 90 tys. mieszkańców miasta był słowiański gród, usytuowany na dzisiejszym Wzgórzu Krzywoustego, u zbiegu rzeki Bóbr i Kamiennej. Założony na przełomie XI i XII wieku (według tradycji lata 1108 – 11) wiązany jest z osobą Bolesława Krzywoustego. Według legendy w 1108 roku wybierał się on w te tereny na polowanie i ujrzał dostojnego Jelenia stojącego na wzgórzu (stąd nazwa Jelenia Góra). Powstała u stóp grodu osada rzemieślniczo – targowa otrzymała przed rokiem 1288 magdeburskie prawa miejskie, a jej dogodne usytuowanie na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych do Czech i Niemiec umożliwiło prężny rozwój. Młode miasto otrzymywało od śląskich władców liczne przywileje i w następnych stuleciach zasłynęło z wyrobu i eksportu płótna, było także ośrodkiem górnictwa i hutnictwa w oparciu o surowiec dostarczany z pobliskich Kowar.

W 1392 roku Jelenia Góra przeszła pod panowanie Czech, a w 1527, po śmierci króla Ludwika, ostatniego z Jagiellonów na tronie czeskim, miasto znalazło się w granicach monarchii Habsburgów. Kolejnym zwrotem w historii był wybuch krwawej wojny trzydziestoletniej (1618 – 1648), po której miasto podźwignęło się ze zniszczeń dzięki produkcji lnu. Przypadający na wiek XVIII gwałtowny rozwój turystyki i zainteresowanie otaczającymi Kotlinę Jeleniogórską górami, pomogły mieszkańcom przezwyciężyć kolejny kryzys, spowodowany tym razem wojnami śląskimi. Ich politycznym następstwem była przynależność Jeleniej Góry do Prus, a następnie do Niemiec. Sytuacja taka trwała aż do zakończenia II wojny światowej. W 1947, nie dotknięta skutkami wojny, miejscowość została miastem wydzielonym. Powojenny rozwój urbanizacyjny i przemysłowy sprawił, iż po reformie administracyjnej w 1975 r. Jelenia Góra została stolicą województwa. Dziś jest miastem na prawach powiatu grodzkiego.

W mieście znajduje się również wiele muzeów. Jelenia Góra jest miastem bogatym w zabytki. Na jej obszarze znajduje się ich kilkaset, a niektóre pochodzą jeszcze ze średniowiecza, stąd też miasto słusznie określane jest „Perłą Karkonoszy”.

Spacer po zabytkowym centrum miasta

Wycieczkę po Jeleniej Górze można rozpocząć przy ulicy Józefa Piłsudskiego. Tutaj można zostawić samochód i ruszyć na spacer po zabytkowym centrum miasta. Tuż obok znajduje się pierwsza ciekawostka jaką jest Kaplica św. Anny i Brama Wojanowska, będące pozostałością po średniowiecznych obwarowaniach, które przypuszczalnie, już w XIV wieku broniły miasta. Początkowo w tym miejscu znajdowała się typowa baszta z przyległą basteją, które wystawiono by strzegły okazałej bramy, przez którą wiodła droga do Wojanowa (stąd nazwa bramy). Brama funkcjonowała do 1775 roku, kiedy to rozebrano ją i zastąpiono nową, aczkolwiek dużo skromniejszą barokową bramą z furtą. Pod koniec XIX wieku została rozebrana i przeniesiona na teren ówczesnych koszar wojskowych przy dzisiejszej ulicy Obrońców Pokoju. Zachowała się w dobrym stanie i w roku 1998 po gruntownym remoncie wróciła na swoje dawne miejsce. Ozdobę bramy stanowią rokokowe kartusze z herbami Jeleniej Góry, Śląska i Prus oraz okolicznościową inskrypcją.

Baszta Wojanowska i przyległa do niej basteja, stanowiły średniowieczny kompleks obronny, który wystawiono by strzegł jak wspomniałem bramy. W 1514 roku basteję gruntownie przebudowano, po czym zaczęła ona pełnić podwójną funkcję – bastei i kaplicy. Niestety budowla nie przetrwała wojny trzydziestoletniej – w 1634 roku spłonęła w wielkim pożarze miasta. Niespełna sto lat później (1709-1715) została odbudowana według projektu architekta Kaspra Jentscha.

Jelenia Góra - Kaplica św. Anny.
Jelenia Góra – Kaplica św. Anny.
Jelenia Góra - Brama Wojanowska.
Jelenia Góra – Brama Wojanowska.

Następnie ruszamy w stronę Placu Ratuszowego, gdzie w centralnej części rynku wznosi się gmach ratusza, a cały plac otoczony jest barokowymi kamieniczkami z podcieniami, będącymi świadectwem pierwotnej, handlowej funkcji tego miejsca. Obecny gmach ratusza pochodzi z XVIII wieku. Chcąc poznać wcześniejsze dzieje siedziby władz miejskich, należałoby zejść do piwnic, gdzie zachowały się gotyckie i renesansowe pozostałości poprzedniczek tejże budowli. Powstanie pierwszej z nich datuje się na II połowę XIV wieku, jednak murowana siedziba władz stanęła na dzisiejszym Placu Ratuszowym dopiero na początku XVI wieku. Kolejne pożary, dotykające miasto spowodowały, że pomimo remontów, nie przetrwała próby czasu. Budowa obecnego ratusza miała miejsce w latach 1744-1749 i nadała mu klasycystyczny wygląd.

Na początku XX wieku na potrzeby władz miejskich wykupiono i przyłączono do ratusza sąsiednie kamienice (tzw. „Siedem domów”). Pewną niedogodnością, uniemożliwiającą połączenie głównego gmachu z kamienicami była linia tramwajowa przebiegająca między ratuszem a kamienicami. Poradzono sobie z tym problemem, budując kryty ganek na wysokości pierwszego piętra. W takim poszerzonym kształcie ratusz przetrwał do dziś. Dwupiętrowy gmach wieńczy wieża z baniastym hełmem, zegarem oraz galeryjką, z której niegdyś trębacz wygrywał hejnał miejski. Na przestrzeni wieków ratusz pełnił rozmaite funkcje. Dziś mieści się tu Urząd i Rada Miasta oraz Urząd Stanu Cywilnego.

Jeśli chodzi o tramwaje to warto wiedzieć, że w latach 1897-1969 na terenie miasta funkcjonowała komunikacja tramwajowa. Dziś pozostały po niej nieliczne ślady – m.in. fragment torowiska pod galeryjką łączącą ratusz z „Siedmioma domami”, czy zachowane na niektórych kamieniczkach rozety służące jako zaczepy trakcji, a także wagoniki tramwajowe, z których jeden stoi przy północnym wejściu do ratusza i pełni funkcję kiosku z pamiątkami.

Warto wspomnieć, że Jelenia Góra to także miasto z najstarszym w Polsce festiwalem teatrów ulicznych odbywającym się latem od 1983 r. Przegląd doczekał się w 2013 r. swojego pomnika na jeleniogórskim rynku. Pomnik przeglądów teatrów ulicznych nazywany jest popularnie Szczudlarzem Jeleniogórskim. Stworzył go pochodzący z Armenii artysta Vahan Bego, który od 1993 r. mieszka i tworzy w Polsce. Rzeźba przedstawia postać szczudlarza wyłaniającego się z narożnika ratusza.

Ciekawostką rynku jest także fontanna z rzeźbą Neptuna – króla mórz. Ma ona upamiętniać dawne, dobre stosunki handlowe miejskich kupców z zamorskimi krajami. Fontanna stanęła w miejscu dawnej studni miejskiej w XIX wieku.

Jelenia Góra - Siedem Domów oraz Ratusz.
Jelenia Góra – Siedem Domów oraz Ratusz.
Słynny tramwaj na jeleniogórskim rynku.
Słynny tramwaj na jeleniogórskim rynku.
Pozostałość po linii tramwajowej.
Pozostałość po linii tramwajowej.
Jelenia Góra - Szczudlarz.
Jelenia Góra – Szczudlarz.
Jelenia Góra - Ratusz.
Jelenia Góra – Ratusz.
Jelenia Góra - Fontanna z Neptunem.
Jelenia Góra – Fontanna z Neptunem.

Z rynku ruszamy do Kościoła św. Erazma i Pankracego, poświęconego patronom Jeleniej Góry. Jest to najstarsza budowla sakralna Jeleniej Góry, powstała już w XIV wieku. Kościół wzniesiono z kamienia w formie trzynawowej bazyliki zwieńczonej wieżą. Główne wejście do świątyni znajduje się po stronie zachodniej, w przyziemiu wieży. Wyposażenie świątyni pochodzi z czasów renesansu i baroku. Dominującym elementem jest niezwykle bogaty i monumentalny osiemnastowieczny ołtarz. W roku 2011 jeleniogórski kościół farny podniesiony został dekretem Stolicy Apostolskiej do rangi Bazyliki Mniejszej.

Jelenia Góra - Kościół św. Erazma i Pankracego.
Jelenia Góra – Kościół św. Erazma i Pankracego.
Wnętrze świątyni.
Wnętrze świątyni.

Dalej wracamy w rejon Bramy Wojanowskiej, a następnie ulicą 1 Maja kierujemy się w stronę Kościoła Najświętszej Marii Panny. Świątynia ta stanęła w XVIII wieku na miejscu wcześniejszego, średniowiecznego kościoła, który spłonął w czasie wojny trzydziestoletniej. Kościół służył katolikom do roku 1925, po czym został zamknięty, a jego wyposażenie usunięto. Po wojnie świątynia została przekazana Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu, który wyposażył ją wedle swojego obrządku i poświęcił jako cerkiew pod wezwaniem Św. Apostołów Piotra i Pawła.

Jelenia Góra - Cerkiew Św. Apostołów Piotra i Pawła.
Jelenia Góra – Cerkiew Św. Apostołów Piotra i Pawła.

Na koniec spaceru po centrum miasta warto udać się do jednego z najważniejszych zabytków miasta, a mianowicie do Kościoła Łaski pw. Podwyższenia Krzyża Świętego pochodzącego z początku XVIII wieku. Świątynia powstała jako dowód łaski katolickiego cesarza Austrii dla śląskich ewangelików. Na mocy układu zawartego w Altranstadt po wojnie religijnej otrzymali oni prawo budowy sześciu kościołów na terenie Śląska będącego wówczas pod panowaniem austriackim.

Projekt świątyni sporządził architekt Martin Frantz z Tallina. Prace budowlane trwały dziewięć lat (1709 – 1718), a nowo powstały kościół do złudzenia przypominał swój pierwowzór – kościół Św. Katarzyny w Sztokholmie (dzieło tego samego projektanta). Budowla wzniesiona została na planie krzyża i zwieńczona kopułą. Wnętrze wyposażone zostało w trzy kondygnacje empor, które pomieścić mogły ponad 2 tysiące wiernych. Balustrady ozdobiono cytatami i malowidłami przedstawiającymi sceny ze Starego i Nowego Testamentu. Ołtarz wraz ze znajdującym się nad nim prospektem organowym tworzą rozbudowaną, przepięknie zdobioną formę architektoniczną. Sam wysokiej klasy instrument ufundowany przez bogatego mieszczanina Christiana Menzela do dziś zachwyca swoim brzmieniem.

Jelenia Góra - Kościół Łaski.
Jelenia Góra – Kościół Łaski.
Wnętrze świątyni.
Wnętrze świątyni.
Ołtarz wraz z prospektem organowym.
Ołtarz wraz z prospektem organowym.

Wzgórze Krzywoustego

Będąc w Jeleniej Górze warto wybrać się też na Wzgórze Krzywoustego (375 m n.p.m.). Można tam dojść szlakiem turystycznym z parkingu usytuowanego przy ulicy Bolesława Krzywoustego. Krótkie podejście zielonym Szlakiem Zamków Piastowskich, kawałek ścieżką bez szlaku i meldujemy się na szczycie.

Warto wiedzieć, że na szczycie Wzgórza Krzywoustego dawniej istniał gród warowny, który według różnych źródeł założony był przez Bobrzan w XI w. lub według tradycji przez Bolesława Chrobrego w 1004 r. Inne podania mówią, że gród założył Bolesław Krzywousty. Źródła pisane wspominają o murowanym zamku zbudowanym na rozkaz Bolka I Surowego księcia jaworskiego. W 1433 roku ówczesny właściciel zamku Heinze Nimptsch sprzedał go radzie miejskiej miasta Jeleniej Góry, która doprowadziła do jego rozbiórki. Możliwe, że na przełomie XV i XVI w. na wzgórzu funkcjonował odbudowany lub niecałkowicie zburzony zamek w charakterze siedziby mieszkalnej. Wskazują na to dokumenty cesarza Rudolfa II mówiące o domu na wzgórzu. Został on najprawdopodobniej zniszczony w czasie wojny trzydziestoletniej.

Na przełomie XVIII i XIX w. okolica zaczęła nabierać znaczenia jako punkt widokowy. Na szczycie wzgórza powstała gospoda oraz tzw. Ogród Muz. Na początku XX w. powstała tutaj wieża widokowa o wysokości 22 m, wybudowana przez Towarzystwo Karkonoskie. Zachowana do dnia dzisiejszego z racji charakterystycznego dachu zwana Grzybkiem. Rozpościera się z niej panorama na Karkonosze oraz miasto Jelenia Góra. Budynkiem opiekuje się Stowarzyszenie im. św. Brata Alberta, a wstęp na taras widokowy jest bezpłatny.

Jelenia Góra - Wzgórze Krzywoustego.
Jelenia Góra – Wzgórze Krzywoustego.
Panorama na Góry Kaczawskie.
Panorama na Góry Kaczawskie.
Panorama na Rudawy Janowickie.
Panorama na Rudawy Janowickie.
Zbliżenie na Góry Sokole.
Zbliżenie na Góry Sokole.
Panorama na Rudawy Janowickie i Grzbiet Kowarski Karkonoszy.
Panorama na Rudawy Janowickie i Grzbiet Kowarski Karkonoszy.
Panorama na Karkonosze.
Panorama na Karkonosze.
Zbliżenie na Grzbiety Kowarski i Czarny Karkonoszy.
Zbliżenie na Grzbiety Kowarski i Czarny Karkonoszy.

Muzeum Karkonoskie

W Jeleniej Górze jak wspomniałem działa kilka obiektów muzealnych. Będąc tutaj warto wybrać się do Muzeum Karkonoskiego, które stanowi owoc założenia w 1880 roku Towarzystwa Karkonoskiego (Riesengebirgsverein). Zajmowało się ono m.in. budową i utrzymaniem dróg oraz szlaków turystycznych, powoływało straż ochrony przyrody, prowadziło bibliotekę, schronisko Prinz Heinrich-Baude nad Wielkim Stawem oraz gospody turystyczne dla młodzieży, a także gromadziło i opiekowało się przedmiotami obrazującymi historię i sztukę Gór Olbrzymich. Osiem lat po jego powstaniu powołano muzeum, w którym owe przedmioty mogły być eksponowane.

Budynek, w którym obecnie mieści się placówka, powstał w latach 1912-14 jako Muzeum Towarzystwa Karkonoskiego. II wojna światowa i czas tuż po jej zakończeniu to okres, kiedy muzeum stanowiło po prostu składnicę dzieł sztuki i świadectw kultury materialnej Sudetów. Niestety bardzo wiele z nich wywieziono do innych placówek w całej Polsce. Pozostałe w latach 50 uporządkowano, a opiekę nad nimi przejęło powołane Muzeum Regionalne, które od 1975 r. zmieniło rangę i mianowano je na Muzeum Okręgowe. Obecnie, od 2001 r. muzeum nosi nazwę Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze.

Wizyta w muzeum to bardzo ciekawa lekcja historii. Znajduje się tutaj wiele ciekawych eksponatów. Można obejrzeć ciekawą wystawę szkła artystycznego będącą największą w Polsce i jedną z większych w Europie. Ciekawym miejscem jest również chałupa wiejska. Jest to chata o konstrukcji zrębowo-przysłupowej, wystawiona w 1914 r. na wzór typowej chałupy karkonoskiej z 2 poł. XVIII w. Poza tym w muzeum można zobaczyć drewniany model kościoła Łaski w Jeleniej Górze, czy poznać historię Jeleniej Góry i regionu na stałej wystawie.

Chałupa karkonoska.
Chałupa karkonoska.
Ekspozycja dot. Jeleniej Góry.
Ekspozycja dot. Jeleniej Góry.
Ekspozycja szkła artystycznego.
Ekspozycja szkła artystycznego.

Wzgórze Kościuszki

Z Muzeum Karkonoskiego jest już bardzo blisko na Wzgórze Kościuszki (397 m n.p.m.). Jest to dawne Wzgórze Szubieniczne (nazywane tak bowiem niegdyś znajdowała się tutaj szubienica), które w 1780 roku przekształcono w park miejski z inicjatywy ówczesnego burmistrza miasta Johanna Christopha Schönau. W parku założone zostały plantacje drzew morowych i winnice, a po 1780 r. wzgórze zostało obsadzone różnymi gatunkami drzew i krzewów, następnie zostały wytyczone alejki i ustawione altanki.

W późniejszym okresie właściciele terenów na wzgórzu pobudowali tam restauracje, kawiarnie i domki letniskowe. Obecnie park jest odrestaurowany, na szczycie znajduje się skromny punkt widokowy. Jednak największą atrakcją parku jest przekrój geologiczny przez Sudety Zachodnie. Został on stworzony na początku XX wieku z fragmentów skał występujących na przedstawionych obszarach. Przedsięwzięcie zainicjowali członkowie Riesengebirgsverein. Budowa wymagała przetransportowania bloków skalnych z różnych, często odległych miejsc oraz odpowiedniego dopasowania i połączenia fragmentów, a więc była niełatwym zadaniem. Do stworzenia profilu użyto około 30 rodzajów skał, a ustawiono go w punkcie, z którego dawniej rozciągał się widok, po części dający możliwość skonfrontowania modelu z rzeczywistością.

Jelenia Góra - Wzgórze Kościuszki.
Jelenia Góra – Wzgórze Kościuszki.
Nieco ograniczony widok na miasto.
Nieco ograniczony widok na miasto.
Przekrój geologiczny przez Sudety Zachodnie.
Przekrój geologiczny przez Sudety Zachodnie.
Przekrój geologiczny przez Sudety Zachodnie.
Przekrój geologiczny przez Sudety Zachodnie.

Cieplice Śląskie Zdrój

Będąc w Jeleniej Górze oczywiście warto wybrać się do Cieplic Śląskich, czyli obecnej uzdrowiskowej części miasta. Według legendy, tutejsze źródła miały zostać odkryte w 1175 przez księcia Bolesława Wysokiego w czasie pogoni za jeleniem podczas polowania. Zranione zwierzę wskoczyło do gorących źródeł, ozdrowiało, a książę miał wybudować w tym miejscu dworek myśliwski.

Dzieje Cieplic sięgają XIII w., a od wieku XIV-tego – do końca II Wojny Światowej stanowiły własność rodu Schaffgotschów. Tu też była ich główna siedziba po spaleniu się zamku Chojnik w wieku XVII. Cieplice to także najstarsze w naszym kraju uzdrowisko – ustanowiono je już pod koniec wieku XIII-tego. Cieplice słyną, jak sama nazwa wskazuje, z leczniczych termalnych źródeł, których temperatura dochodzi do 90 stopni Celsjusza. Warto dodać, że od zakończenia II Wojny Światowej do 1976 r. miejscowość funkcjonowała jako samodzielne miasto Cieplice Śląskie Zdrój.

Po dotarciu do Cieplic samochód można pozostawić na parkingu przy Placu Kombatantów. Tutaj też znajduje się pierwsza ciekawostka, a mianowicie Kościół Zbawiciela. Jest kościół parafialny parafii ewangelicko-augsburskiej należący do diecezji wrocławskiej. Świątynia ta wzniesiona została w latach 1774-1779 według projektu Demusa z Jeleniej Góry.

Cieplice - Kościół Zbawiciela.
Cieplice – Kościół Zbawiciela.

Następnie kierujemy się na Plac Piastowski, czyli główny deptak uzdrowiska. Wędrując nim kawałek możemy dotrzeć do pięknego i okazałego Pałacu Schaffgotschów. Obiekt ten jest trzecią kolejną budowlą stawianą w tym miejscu i jednocześnie jedyną, która pomimo licznych perturbacji wojennych, wizyt Armii Czerwonej, pełnienia roli Lazaretu, a później szkoły harcerskiej, przetrwała niezniszczona aż do naszych czasów. Obecnie obiekt projektu Jana Jerzego Rudolfa jest pod zarządem Politechniki Wrocławskiej.

Sprawna współpraca i wysiłki zarówno władz uczelni, jak i miasta oraz Fundacji Niemieckiej doprowadziły pałac do obecnego wyglądu. Na wyremontowanej fasadzie prezentują się wspaniałe kartusze herbowe rodu Schaffgotsch, a we wnętrzu można podziwiać zdobione stiuki, zabytkowe piece i część uratowanych mebli, a także odnaleźć tajemne przejścia, prowadzące na strych lub do piwnicy. Niestety, jedyna opcja zwiedzenia czegoś więcej niż tylko korytarze – to zostać studentem politechniki, turysta może jedynie obejrzeć korytarze, a do tego obowiązuje tutaj zakaz fotografowania.

Cieplice - Pałac Schaffgotschów.
Cieplice – Pałac Schaffgotschów.

Spacerując dalej docieramy do Kościoła św. Jana Chrzciciela, który wzmiankowany był już XIV wieku. Obecna barokowa budowla pochodzi z XVIII wieku. Jest to jednonawowa prostokątna budowla nakryta sklepieniem kolebkowym, z bocznymi kaplicami i emporami. Przy kościele w wewnętrznej części muru można zobaczyć płyty nagrobne rodziny Schaffgotschów z lat 1579-1624, które zostały przeniesione w 1849 roku z kościoła w Radomierzu.

Cieplice - Kościół św. Jana Chrzciciela.
Cieplice – Kościół św. Jana Chrzciciela.
Płyty nagrobne rodziny Schaffgotschów
Płyty nagrobne rodziny Schaffgotschów

Oczywiście będąc w Cieplicach warto wybrać się na spacer po tutejszym parku zdrojowym, który położony jest nieopodal Placu Piastowskiego. Park ten założony został w miejscu ogrodu warzywnego. W późniejszych latach przebudowany w stylu angielskim i podzielony na część zamkową, dostępną tylko dla lokatorów pałacu Schaffsgotschów oraz ogólnodostępną zdrojową. W 2012 roku park został zrewitalizowany. Starano się powrócić do charakteru angielskiego ogrodu. Usunięto ze ścieżek asfaltową nawierzchnię, park obsadzono wieloma nowymi roślinami. Spacerując po parku można zobaczyć jego bardzo ciekawą architekturę na czele z pawilonem uzdrowiskowym Edward, teatrem zdrojowym czy muszlą koncertową

Cieplice - Park zdrojowy.
Cieplice – Park zdrojowy.

Okolice Jeleniej Góry

Dolina Pałaców i Ogrodów

Okolice Jeleniej Góry słyną przede wszystkim jako Dolina Pałaców i Ogrodów, która obejmuje niemal 30 obiektów architektury świeckiej. Jest to jeden z najbardziej niezwykłych regionów w Europie Środkowej, który na początku XIX wieku nazwany został „Śląskim Elizjum”, porównując go do zamków i pałaców nad Doliną Loary we Francji. Swoje rezydencje zakładały tu najświetniejsze rody europejskie. Oprócz arystokracji przybywali to artyści, filozofowie oraz miłośnicy przyrody (np. Fryderyk Chopin, Johan Wolfgang von Goethe, John Quincy Adams). Większość rezydencji jest wpisanych na Listę Pomników Historii (najwyższe wyróżnienie w Polsce) oraz są podjęte działania zmierzające do wpisania Doliny Pałaców i Ogrodów na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Pałaców jak wspomniałem jest bardzo dużo, część z nich w świetnym stanie. Nie wszystkie są dostępne do zwiedzania, choć można je podziwiać z zewnątrz.

Wycieczkę po Dolinie Pałaców i Ogrodów można rozpocząć w Mysłakowicach, gdzie znajduje się pochodzący z XVIII wieku pałac, który wielokrotnie zmieniał właścicieli i do XIX wieku, zasadniczo bez dłuższych przerw, był w stanie przebudowy. Warto wspomnieć, że w I poł. XIX wieku posiadłość odkupił król pruski Fryderyk Wilhelm III i przekształcił ją w rezydencję cesarską. W XIX wieku nowy właściciel wsi i dworu, zażyczył sobie przebudowy w stylu klasycystycznym, a kolejny delikatnie go odrestaurował, przebudował istniejący już park, dobudował kościół ewangelicki i sprowadził tyrolskich osadników, nadając Mysłakowicom niespotykany dotąd w Karkonoszach charakter. W rękach kolejnego właściciela pałac staje się przedstawicielem stylu neogotyckiego, którego pozostałości można zaobserwować na istniejącej fasadzie.

Mysłakowice - Pałac.
Mysłakowice – Pałac.
Tyrolska architektura Mysłakowic.
Tyrolska architektura Mysłakowic.

Będąc w Mysłakowicach warto także udać się na spacer po tutejszym klimatycznym parku z licznymi ciekawostkami. W bliskim sąsiedztwie parku znajduje się ciekawy Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa wybudowany w I poł. XIX wieku na polecenie króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III. Wewnątrz znajduje się wyposażenie: ołtarz główny, drewno polichromowane i złocone z końca XVIII w., barokowa ambona z XVIII w., oraz drewniana chrzcielnica z 1 połowy XIX w., które pochodzi z kościoła w Miszkowicach. Ciekawe są również organy wykonane w 1840 roku przez Karla Friedericha Buckowa.

Mysłakowice - Park.
Mysłakowice – Park.
Mysłakowice - Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Mysłakowice – Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Mysłakowice - Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Mysłakowice – Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Kolejnym obiektem, do którego warto się wybrać jest Pałac w Łomnicy pochodzący z XVII wieku. Jest to trzykondygnacyjny budynek wzniesiony na rzucie kwadratu, z narożnymi alkierzami-ryzalitami w fasadzie. Alkierze nakryte spłaszczonymi hełmami, korpus pałacu dachem czterospadowym. Pierwsze informacje na temat dóbr w Łomnicy pochodzą z lat 1475–1654. Ówcześnie majątek należał do rodziny Zedlitz. W latach 1654-1737 właścicielami była rodzina Tomagninich, a od III ćwierci XVII w. do roku 1811 do rodziny Menzlów. W roku 1835 dobra Łomnickie kupił Carl Gustaw von Küster.

Po II wojnie światowej pałac został przejęty przez państwo polskie. Do 1977 r. w pałacu znajdowała się szkoła. Opuszczony od końca lat 70. XX w. uległ dewastacji. W 1992 r. pałac zakupiła spółka polsko-niemiecka, po czym rozpoczęto prace remontowe. Dziś obiekt jest udostępniony do zwiedzania, a znajduje się w nim ciekawe muzeum.

Łomnica - Pałac.
Łomnica – Pałac.
Wnętrze pałacu.
Wnętrze pałacu.

Przy pałacu znajduje się również pewna ciekawostka, a mianowicie Dom Modlitwy. Termin ten używany jest przez większość kościołów protestanckich na określenie budynku kościelnego, w którym odprawiane są nabożeństwa. Znajdujący się tutaj obiekt początkowo stał we wsi Rząśnik w stanie ruiny z przeznaczeniem do rozbiórki. Właściciele pałacu Łomnica dowiedziawszy się o tym fakcie podjęli w 2008 roku starania, aby uratować ten unikalny zabytek. Konstrukcja budynku po całkowitym demontażu została przeniesiona do Łomnicy i przeszła proces odbudowy. Warto także wspomnieć, że obiekt ten uważany jest za ostatni oryginalnie istniejący z ponad 200 wzniesionych na Śląsku.

Łomnica - Dom Modlitwy.
Łomnica – Dom Modlitwy.

Tuż obok Łomnicy usytuowany jest Wojanów, gdzie znajduje się w mojej opinii jeden z najładniejszych pałaców Śląskiego Elizjum. Okazały Pałac w Wojanowie jest główną częścią dużego majątku folwarcznego. Powstał on na miejscu zabudowań XIII-wiecznych, w XVII stuleciu. Ma trzy kondygnacje na rzucie prostokąta z okazałymi wieżami w każdym z narożników. Podobnie, jak inne tego typu majątki, również pałac w Wojanowie był wielokrotnie przebudowywany i przechodził z rąk do rąk.

Od 2004 roku właścicielem obiektu jest Spółka „Pałac Wojanów”, która pięknie odrestaurowała całe założenie pałacowo-parkowe. Dawny blask odzyskał nie tylko XVII-wieczny renesansowy dwór, ale również inne obiekty, jak stajnia, wozownia czy oficyna oraz romantyczny park krajobrazowy z odtworzonymi historycznymi ścieżkami i promenadami spacerowymi. Obecnie w zespole pałacowym znajduje się nowoczesny hotel SPA, restauracja oraz centrum konferencyjne. Obiekt nie jest udostępniony do zwiedzania, ale warto się przejść wokół założenia pałacowego.

Wojanów - Pałac.
Wojanów – Pałac.
Wojanów - Pałac.
Wojanów – Pałac.

Zwiedzając Dolinę Pałaców i Ogrodów należy odwiedzić także Bukowiec, czyli wieś, która z roku na rok staje się coraz bardziej popularna. W skład bukowieckiego założenia pałacowo-parkowego wpisanego na listę Pomników Historii Prezydenta RP wchodzi: pałac, zabytkowy folwark i ponad 100 ha park krajobrazowy z wieloma obiektami architektury ogrodowej. Obecnie właścicielem założenia folwarczno-parkowego jest Fundacja Doliny Pałaców i Ogrodów, pałacu Związek Gmin Karkonoskich.

To właśnie dzięki Fundacji Doliny Pałaców i Ogrodów, miejsce to staje się coraz bardziej popularne. Tutejszy park to idealne miejsce dla spędzania wolnego czasu na łonie natury. Oprócz pięknych krajobrazów, na terenie parku możemy odwiedzać liczne punkty widokowe m.in. wieżę widokową z której możemy podziwiać panoramę Karkonoszy, Rudaw Janowickich i Gór Kaczawskich czy Opactwo z widokiem na Wielki Staw, zwany także Kąpielnikiem.

Na odwiedzających czekają ścieżki spacerowe, wzdłuż których zostały ustawione liczne tablice edukacyjne poświęcone przyrodzie i historii parku. Na stawie Kąpielnik można popływać łódkami. W pobliskiej Kawiarence w Artystycznej Stodole, można napić się pysznej kawy oraz kupić regionalne wydawnictwa oraz pamiątki. W budynku tym zwiedzić można również wystawy i obejrzeć prezentacje multimedialne, poświęcone historii dawnych właścicieli Bukowca oraz Dolinie Pałaców i Ogrodów.

Wizytówką parku jest pawilon zwany Herbaciarnią. Położony jest na niewielkim wzniesieniu, z którego roztacza się wspaniały widok na Śnieżkę i pasmo Karkonoszy. W jej wnętrzach znajduje się zbiór książek, który umili odpoczynek w Herbaciarni oraz wystawa pokazująca obiekty zabytkowe z Kotliny Jeleniogórskiej wpisane na Listę Pomników Historii Polski.

Bukowiec - Herbaciarnia.
Bukowiec – Herbaciarnia.
Widok na Śnieżkę.
Widok na Śnieżkę.
Bukowiec - Artystyczna stodoła.
Bukowiec – Artystyczna stodoła.

Siedlęcin

Będąc w okolicach Jeleniej Góry warto wybrać się do Siedlęcina, czyli miejscowości słynącej z mieszkalnej wieży książęcej (jednej z największych tego typu w Europie). Warto wiedzieć, że budowę tej gotyckiej wieży rozpoczęto najprawdopodobniej w XIV wieku na zlecenie księcia jaworskiego Henryka I. Wieża została wzniesiona z kamienia na planie zbliżonym do prostokąta o wymiarach 20 na 14,5 m. Pierwotnie miała trzy kondygnacje oraz piwnice i otoczona była murem obronnym i fosą.

Wieża w 1368 roku została sprzedana przez wdowę po Bolku II, księżną Agnieszkę. Nowym właścicielem został rycerz Jenschin von Redern i do połowy XV w. była w posiadaniu tego rodu. Po pożarze górnych pięter w 1575 roku wieżę podwyższono o jedną kondygnację i nakryto nowym czterospadowym dachem. W XVI wieku do wieży bramnej dostawiono budynek mieszkalny. Natomiast w 1. połowie XVII wieku pomiędzy tym budynkiem a wieżą wzniesiono nowożytny blok kuchenny. W kolejnych stuleciach obiekt wielokrotnie zmieniał swoich właścicieli aż w XVIII wieku znalazł się w posiadaniu rodu von Schaffgotsch, w którego rękach pozostał aż do 1945 roku.

Największą ciekawostką tego miejsca jest to co znajduje się na II piętrze obiektu, a mianowicie zobaczyć tu można jedyne na świecie średniowieczne malowidła (zachowane in situ), na których widnieje legenda o sir Lancelocie z Jeziora – jednym z legendarnych rycerzy Okrągłego Stołu. Pomysłodawcą polichromii był prawdopodobnie książę Henryk I Jaworski. Dekorację wykonano metodą malowania na suchym tynku, czyli tzw. al. secco, błędnie określaną jako freski. Zasadnicza różnica między obiema technikami to suchy tynk przy al. secco i mokry przy fresco.

Aby zrozumieć to co jest tutaj namalowane trzeba spojrzeć na malowidła w odpowiedni sposób. Tak zwane czytanie scen powinno odbywać się poczynając od dolnego pasa wzwyż, w poziomie, od lewej do prawej strony.

Dolny pas ukazuje początki błyskotliwej kariery sir Lancelota z Jeziora oraz wydarzenia, które miały dać początek jego chwale. Świeżo pasowani na rycerzy Lancelot i jego kuzyn Lionel wyruszają na wyprawę, podczas której pragną dowieść, iż w pełni zasługują na miano rycerzy Okrągłego Stołu. Kolejna ze scen ukazuje jak zdrożeni udają się na spoczynek. Lancelot układa się do snu pod drzewem jabłoni, podczas gdy Lionel staje na warcie. Niestety, także i on. Wtedy to zostaje zaskoczony, napadnięty i uwięziony przez Tarquina. Lancelot budzi się i stacza z tym ostatnim zaciętą walkę. Pokonawszy go uwalnia Lionela i pozostałych rycerzy przetrzymywanych przez Tarquina w niewoli. Scena samego pojedynku została ukazana na malowidłach, jak również scena następująca po niej, oddzielona wnęką okienną, ukazująca dwóch rycerzy, z których jeden przyklęka przed drugim.

Górny pas malowideł obrazuje wydarzenia, które doprowadziły do upadku moralnego bohatera oraz upadku całego arturowego królestwa: uprowadzenie Ginewry przez Meleaganta oraz jej cudzołożny związek z Lancelotem. Anonimowy mistrz uwiecznił również zakończenie tej historii, ukazując – już za wnęką okienną – parę kochanków trzymających się za lewe dłonie, symbol miłości nieprawej. Pośród malowideł odnaleźć można również postać św. Krzysztofa – patrona rycerzy, symbolizującego wierność Chrystusowy – cechę pożądaną u wojów. Znalazł się on tam zapewne po to, aby uzmysłowić średniowiecznym rycerzom o tym jakże istotnym przymiocie, którego zabrakło sir Lacnelotowi z Jeziora.

Realizacja projektu w Wielkiej Sali nie została ukończona. Szkice do malowideł zachowane na ścianie zachodniej, uważane za nieukończone dzieło autora cyklu zdobiącego ścianę południową, świadczą o tym, iż prace zostały przerwane. Siedlęcińskie malowidła pozostawały w ukryciu pod warstwami tynku, a odkryto je dopiero pod koniec XIX wieku.

Siedlęcin - Wieża Książęca.
Siedlęcin – Wieża Książęca.
Średniowieczne malowidła wielkiej sali.
Średniowieczne malowidła wielkiej sali.
Średniowieczne malowidła wielkiej sali.
Średniowieczne malowidła wielkiej sali.
Tu miały powstać kolejne.
Tu miały powstać kolejne.

Jezioro Modre

Będąc w Siedlęcinie warto udać się na krótki spacer w rejon Jeziora Modrego, nad którym usytuowane jest Schronisko Perła Zachodu. Wszystko to ulokowane jest na terenie Parku Krajobrazowego Doliny Bobru. Przełom doliny Bobru objęty jest dodatkowo programem Natura 2000, ze względu na swoje walory przyrodnicze i krajobrazowe. Na tym odcinku Parku Krajobrazowego Bóbr płynie głęboko wciętą niecką, z licznymi widowiskowymi przełomami przez skalne masywy górskie, o zróżnicowanej budowie geologicznej. Rzeka tworzy tu wąwozy o urwistych, skalnych brzegach i efektowne spiętrzenia.

Jak wspomniałem nad Jeziorem Modrym znajduje się Perła Zachodu. Budynek ten powstał w 1927 roku jako gospoda Turmsteinbaude. Działalność schroniska wznowiono po II wojnie światowej. Obiekt należący do Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego początkowo był bardzo popularny, później praktycznie nieodwiedzany z powodu zanieczyszczenia rzeki Bóbr, której skażone wody doprowadziły do nazwania przez okolicznych mieszkańców i turystów schroniska „Perłą Smrodu”. Obecnie wraz ze znaczną poprawą sytuacji ekologicznej obiekt zdobywa popularność. Związane jest to również z wyremontowaniem i rozbudową sieci szlaków rowerowych w Dolinie Bobru.

Jezioro Modre.
Jezioro Modre.

Miedzianka

Na koniec tego wpisu chciałbym wspomnieć o jeszcze jednej bardzo ciekawej miejscowości, którą warto odwiedzić będąc w okolicach Jeleniej Góry. Tą miejscowością jest Miedzianka, która rozsławiona została za sprawą Filipa Sprinegra, który przez ponad dwa lata szukał odpowiedzi na pytanie, dlaczego miasteczko z siedmiowiekową tradycją zniknęło z powierzchni ziemi.

Historia Miedzianki, czyli dziś niewielkiej wsi, a kiedyś miasteczka sięga prawie siedmiu wieków i przede wszystkim związana jest z górnictwem. Kiedyś miejscowość ta była najwyżej położonym, najmniejszym a jednocześnie jednym z najpiękniejszych miast Sudetów. Miastem, które długo żyło z miedziowego górnictwa, ale dzięki sile i pomysłowości mieszkańców nawet w gorszych dla górnictwa czasach trzymało się nieźle. Miedziance pomagał… alkohol. Miejscowy browar, a potem jeszcze słodownia oraz gorzelnia dawały pracę i chwilę wytchnienia po zawodowych obowiązkach.

II Wojna Światowa pozostawiła miasto nietknięte. Dawni mieszkańcy uciekli, pojawili się nowi z Kresów. Wydawało się, że miasto (a oficjalnie już wtedy wieś) przetrwa. I wtedy radzieccy specjaliści zaczęli rozwiercać górę w poszukiwaniu uranu. Rozpoczęła się ostateczna zagłada Miedzianki. Rosjanie przystąpili do rabunkowej eksploatacji. Nikt nie przejmował się ani zdrowiem pracujących mieszkańców, ani osadą. W ciągu kilku dekad wydobyto i wywieziono na wschód wszystko co się dało, a ludzi i budynki zostawiono samych sobie. Z czasem i jedni, i drudzy skończyli jako szkody górnicze. Budynkami zajęły się koparki, ludźmi grabarze. Z Miedzianki ostały się ruiny, kościół i ze trzy chałupy.

Dziś o wsi zrobiło się głośno, a wszystko za sprawą Filipa Springera i jego książki o Miedziance, a także za sprawą tutejszego browaru, w którym kultywowana jest tradycja piwowarstwa zapoczątkowana kilkaset lat temu w Miedziance. Dziś promuje się on za sprawą piwa o jakże ciekawej nazwie „Cycuch Janowicki”.

Miedzianka - Kościół św. Jana Chrzciciela.
Miedzianka – Kościół św. Jana Chrzciciela.
Mała wystawa zdjęć dawnej Miedzianki.
Mała wystawa zdjęć dawnej Miedzianki.
Tak dawniej wyglądał rynek Miedzianki.
Tak dawniej wyglądał rynek Miedzianki.
Browar Miedzianka.
Browar Miedzianka.

Adrian Kołodziej

Cześć. Nazywam się Adrian i jestem Przewodnikiem Górskim Sudeckim. Od urodzenia związany jestem z Nysą (woj. Opolskie), a swoją przygodę z górami rozpocząłem w 2007 roku w Tatrach. Od tamtej pory turystyka to część mojego życia. Swoją pasję postanowiłem rozwijać poprzez utworzenie w 2013 roku bloga Świat Gór, gdzie dziś prezentuję moją turystyczną działalność.

2 komentarze do “Jelenia Góra i okolice

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.