Ziębice

Ziębice to urocze miasteczko leżące w województwie dolnośląskim, to jakby brama prowadząca na Dolny Śląsk. Zapraszam do lektury relacji.

Czas pandemii spowodował, że czasowo upadł temat organizacji różnego rodzaju szkoleń i spotkań dla przewodników. Jakiś czas temu (świetny 2019 rok) koordynacją takich spotkań zajmował się Regionalny Samorząd Przewodników Turystycznych Województw Dolnośląskiego i Opolskiego. Powoli jednak sytuacja zaczyna się poprawiać, a na początku marca 2022 roku, Oddział PTTK w Ząbkowicach Śląskich oraz Koło Przewodników Sudeckich i Terenowych w Ząbkowicach Śląskich, zaprosili przewodników do Ziębic na uroczyste otwarcie sezonu przewodnickiego.

Pamiętając szkolenia z 2019 roku, długo nie zastanawialiśmy się nad zapisami. Udało nam się zebrać w grupkę i w sobotę (12.03.2022 r.) wczesnym rankiem ruszyliśmy na podbój Ziębic. Z Nysy wyruszyliśmy w składzie: Asia, Gosia, Viola, Łukasz, Paweł, Tomek oraz ja. Do udziału w wydarzeniu zachęcił nas ciekawy program, a także możliwość spotkania się w gronie przewodnickim. Głównym organizatorem wydarzenia był kol. Marek Jechna, który przygotował dla uczestników ciekawy i bogaty program.

Same Ziębice to miejscowość, która funkcjonowała już przed nawałnicą tatarską w 1241 roku, jako osada pod nazwą Sambice, co można odczytać jako Ziębice, czyli osada potomków kogoś, kto nosił imię czy przezwisko Ząb. Lokacja miasta na prawie niemieckim nastąpiła między 1243 a 1250 rokiem. Od tego czasu miejscowość znana jest jako Munsterberg, czyli Góra Klasztorna.

Średniowiecze to czas rozkwitu miasta za sprawą panowania książąt piastowskich. Bolko III Świdnicko Jaworski obwarowania miejskie, zaś Bolko II Ziębicki był pierwszym władcą samodzielnego księstwa ziębickiego, które istniało w latach 1322 – 1428. W tym czasie nadany został też kształt zabudowy miejskiej ze średniowiecznym rynkiem czy zwartym szachownicowym układem ulic. W 1336 Bolko II Ziębicki złożył hołd lenny Janowi Luksemburskiemu, a śmierć w bitwie z Husytami pod Czerwoną Górą ostatniego księcia ziębickiego Jana w 1428 roku położyła kres istnienia księstwa, które weszło pod władanie władców czeskich. Pod panowaniem czeskim połączono ponownie Ziębice z Ząbkowicami i Kłodzkiem, tworząc nowe księstwo pod rządami czeskiej dynastii Podiebradów.

Kolejne trudne czasy nastały dla Ziębic od 1740 roku w okresie tzw. Wojen śląskich. Pozostające dotąd w monarchii Habsburgów miasto po raz kolejny zmieniło przynależność państwową i znalazło się w Królestwie Pruskim. Wiek XIX zmienił nieco charakter miasta, stało się ono znaczącym ośrodkiem przemysłowym położonym przy dogodnym połączeniu kolejowym z Wrocławiem. W 1945 roku Ziębice zostały przyłączone do państwa polskiego. Tyle w telegraficznym skrócie o mieście, a ja natomiast parkuję w centrum miasta. Niestety pogoda nadal nie sprzyja spacerom – choć na szczęście przestało padać. Wysiadam, zabieram plecak i ruszam na krótki spacer.

Do Ziębic docieramy jako jedni z pierwszych. Samochody zostawiamy na parkingu w rynku i ruszamy do Bazyliki Mniejszej św. Jerzego Męczennika i Sanktuarium Męki Pańskiej, gdzie punktualnie o godzinie 9:00 ma rozpocząć się uroczysta msza święta. Osobiście bardzo się cieszę, że w końcu będę miał okazję zobaczyć ten obiekt w środku bowiem jest on wyjątkowy. Jako że jesteśmy sporo przed czasem, mamy chwilę na spokojny spacer i zrobienie pamiątkowych zdjęć bazyliki. Po kilku chwilach zaczynają się schodzić przewodnicy. Pojawia się także główny organizator szkolenia kol. Marek Jechna, który wręcza wszystkim okolicznościowe blachy, a chwilę przed 9:00 wchodzimy do kościoła na mszę świętą w intencji przewodników.

Tuż po mszy świętej razem z księdzem wikarym Stanisławem ruszamy na zwiedzanie tej wyjątkowej bazyliki. Na początek ksiądz przedstawia nam kilka ciekawostek o obiekcie. Warto wiedzieć, że jest to największy i najstarszy z ziębickich kościołów, a jednocześnie najstarsza z zachowanych ziębickich budowli. Kościół był świadkiem burzliwych dziejów miasta od jego lokacji, znajdziemy tu także ślady książęcej przeszłości Ziębic. Świątynię wzniesiono w 1. poł. XIII w., później była ona wielokrotnie rozbudowywana i przebudowywana. Ostatnia wielka przebudowa kościoła miała miejsce w 1900 r., kiedy dokonano jego regotyzacji. Dziś to imponująca gotycka budowla i niezwykle rzadki przykład połączenia dwunawowej hali z trójnawową bazyliką w prezbiterium. Kościół, mimo że był wielokrotnie przebudowywany zachował do dziś swój gotycki charakter.

W prezbiterium kościoła znajduje się ogromny barokowy ołtarz główny z 1703 roku, który trafił tu z pobliskiego Barda w 1716 roku. Jest on bogato dekorowany rzeźbami świętych i aniołów. Na uwagę zasługuje tutaj zwłaszcza górny obraz ołtarzowy „Koncert Anielski”, który jest dziełem słynnego Michaela Willmanna. Następnie razem z księdzem Stanisławem ruszamy na spacer po świątyni. Odwiedzamy kaplicę Mariacką w której na uwagę zasługują cenne polichromie. Znajduje się tutaj również fragment dawnego, gotyckiego ołtarza z pocz. XVI w, pochodzącego z kaplicy Mariackiej z płaskorzeźbami Zwiastowania, Bożego Narodzenia, Pokłonu Trzech Króli i Wniebowzięcia. Odwiedzamy także kaplicę św. Jerzego oraz podziwiamy układ przestrzenny kościoła, który jest niesamowity.

W taki sposób kończymy zwiedzanie kościoła. Wychodzimy na zewnątrz. Tutaj jeszcze chwila przerwy i oczekiwania nim wszyscy wyjdą z środka. Ja w tym czasie korzystam z okazji i przyglądam się znajdującemu obok bazyliki budynkowi dawnej szkoły parafialnej, który wzniesiony został w 1565 roku. Ciekawostką budynku są znajdujące się na niej sgraffita powstałe w 1925 roku na miejscu wcześniejszych o motywach geometrycznych. Prezentują one wydarzenia z historii miasta (szczyt południowy) oraz przedstawiają patronów miasta, diecezji i Śląska (szczyt północny).

Chwilę później ruszamy w stronę centrum do Punktu Informacji Turystycznej, gdzie możemy zaopatrzyć się w materiały edukacyjne o Ziębicach, choć organizatorzy zapowiadają, że na koniec szkolenia dostaniemy także jakieś pakiety. Tak więc w informacji turystycznej chwilka przerwy.

Po wyjściu z informacji ruszamy już bezpośrednio w stronę ziębickiego ratusza, który to został wzniesiony na pod koniec XIX wieku według projektu K. Muelhkego i E. Poetscha, w miejscu, w którym stał wcześniej poprzedni średniowieczny ratusz. Z dawnego ratusza zachowała się renesansowa wieża, pochodząca z roku 1561. Obecnie w ratuszu mieści się jedyne w Polsce Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego, które teraz właśnie będziemy zwiedzać. Organizatorzy dzielą nas na dwie mniejsze grupki. Pierwsza rusza zwiedzać, a po chwili do środka wchodzi druga grupka, w której ja się znajduję.

Muzeum to istnieje od 1931 r. i do lat 70. XX w. było to muzeum o charakterze regionalnym. W 1973 r. jako jedyne w Polsce przyjęło specjalizację z zakresu sprzętu gospodarstwa domowego, którą prowadzi do dziś, łącząc funkcje muzeum specjalistycznego oraz muzeum regionalnego, prezentując swoje bogate zbiory w 7 salach ekspozycyjnych.

Na korytarzach ratusza znajdują się ciekawe malunki przedstawiające historię Ziębic. Udaje nam się odnaleźć także przedstawienie śmierci ostatniego piasta, księcia Jana Ziębickiego, który zginął z rąk husytów w bitwie pod Czerwoną Górą w okolicach Kłodzka. Na pierwszym piętrze budynku znajduje się kilka sal. Pierwsza z nich to sala dotycząca bogatej i burzliwej historii Ziębic, gdzie prezentowane są pamiątki jakie pozostały w muzeum z prawie osiemsetletniej historii miasta. Ponadto na piętrze możemy zobaczyć salonik mieszczański, gabinet barokowy, czy kolekcję szkła.

Na parterze budynku znajduje się sala, w której prezentowane są dzieła śląskiego malarza, konserwatora dzieł sztuki, podróżnika, Ziębiczanina Josepha Langera. W sali tej możemy zobaczyć część dorobku malarskiego artysty oraz przedmioty pochodzące z jego domu. Ponadto na tym piętrze znajduje się ekspozycja żelazek z XVII-XX wieku oraz sala etnograficzna. W podziemiach ratusza znajduje się ciekawa ekspozycja broni oraz kolekcja rzeźby, głównie sakralnej różnej proweniencji.

W taki sposób kończymy zwiedzanie muzeum. Te trzeba przyznać jest bardzo ciekawe. Wychodzimy na zewnątrz, gdzie robimy jeszcze wspólne pamiątkowe zdjęcie grupowe, a następnie organizatorzy dzielą nas ponownie na dwie grupki. Tym razem opiekunowie grup kol. Andrzej Jurasz oraz Marek Jechna zabierają nas na spacer po Ziębicach.

Nasza ekipa rusza razem z Markiem, a na początek kierujemy się w stronę dawnego kościoła ewangelickiego. Świątynia została zbudowana na potrzeby ziębickich ewangelików w latach 1796–1797 wg projektu architekta N. von Gneisenau. Wnętrze kościoła się nie zachowało, dziś mieści się w nim sala gimnastyczna miejscowej szkoły, ale jest to budowla ściśle związana z losami Księstwa Ziębickiego, gdyż powstała w miejscu i z wykorzystaniem elementów dawnego renesansowego pałacu książęcego. Pałac ten, wzniesiony ok. 1500 r., był letnią rezydencją książąt ziębickich i wdów książęcych.

Kolejnym obiektem, który odwiedzamy na naszej trasie jest ziębicka synagoga. Ta została zbudowana w 1845 r. według projektu architekta Tischlera z Wrocławia w rzadko spotykanym w tym czasie na Śląsku stylu gotyku angielskiego. Dziś synagoga jest w kiepskim stanie, ale władze gminy przejęły obiekt i czynią starania o remont. Dzięki temu, że jest to obiekt gminny mamy zgodę, aby wejść do środka i zobaczyć wnętrze sali modlitewnej, które otaczają drewniane empory dla kobiet.

Po wyjściu z synagogi kierujemy się w stronę Bramy Paczkowskiej. Jest to jedyna zachowana z pięciu bram miejskich (poza nią w murach Ziębic znajdowały się bramy: Grodzka, Wrocławska, Nyska i Tkacka), w obecnym kształcie datowana na połowę XV w., że stylizowanym herbem Ziębic autorstwa artysty malarza Josepha Langera. Pierwsze obwarowania w Ziębicach powstały już pod koniec XIII w. z inicjatywy Bolka I Surowego, ojca pierwszego księcia ziębickiego Bolka II. Sama Brama Paczkowska w ostatnich latach przechodzi remont i ma być udostępniona na centrum wystawiennicze. Dziś mamy okazję wejść do środka i zobaczyć wnętrza. Brama to także miejsce związane z Trylogią Husycką Andrzeja Sapkowskiego. To właśnie pod nią przejeżdżał Reynevan z Bielawy.

Wychodzimy z bramy, a teraz Marek zabiera nas w stronę zabudowań browaru. Ten został założony w 1831 r. Do dziś zachowały się jedynie zabudowania, browar już nie funkcjonuje. Przed II wojną światową był własnością Augusta Ulbricha. W latach 20. XX w. browar przekształcono w rozlewnię napojów i wód stołowych. Po wojnie został przejęty przez państwo, które uruchomiło w jego budynkach produkcję piwa, działającą do lat 90. XX w.

Następnie Marek prowadzi nas przez rynek w stronę dawnego domu bractwa kurkowego w Ziębicach. Budynek został wzniesiony w 1897 r. Mieściła się w nim siedziba bractwa wraz z restauracją, salą balową oraz halą strzelecką i kręgielnią. Według legend ziębickie bractwo kurkowe powstało już w 1241 r. Obecnie w budynku funkcjonuje Ziębickie Centrum Kultury w którym kończymy nasz spacer po tym ciekawym mieście. W środku czeka już na nas potężny catering, tak więc czas na przerwę na posiłek. Jedzenia do wyboru jest tyle, że ciężko jest się na coś zdecydować. Organizatorzy super to przygotowali.

Posileni udajemy się do znajdującej się obok sali konferencyjnej w której teraz odbędzie się część wykładowa naszego dzisiejszego szkolenia. W sali wita nas Marek Jechna i oddaje głos burmistrzowi Ziębic Mariuszowi Szpilarewiczowi, który wita wszystkich przewodników i dziękuje nam za przybycie do Ziębic. Przedstawia także kilka informacji na temat miasta. Następnie rozpoczyna się panel wykładowy, a pierwszą bardzo ciekawą prelekcję na temat historii Księstwa Ziębickiego przedstawia Jerzy Organiściak. Tuz po nim równie ciekawy wykład na temat Księstwa Ziębickiego w dokumentach przedstawia Bartek Grygorcewicz. Na koniec spotkania organizatorzy wręczają przewodnikom bogaty pakiet materiałów promocyjnych. Nasze szkolenie dobiega końca, przyszedł więc czas pożegnań.

Po wyjściu z centrum kultury, stwierdzamy, że nie mamy jeszcze ochoty wracać. Ruszamy więc na kawę do ratuszowej – klimatycznej restauracji znajdującej się w piwnicach ratusza. A na zakończenie naszego pobytu w Ziębicach podjeżdżamy jeszcze do tutejszego parku miejskiego, gdzie znajduje się pomnik Orła Piastowskiego. Figura ta jest największą ceramiczną rzeźbą w Europie o wymiarach: wys. 8 m, rozpiętość skrzydeł 10 m. Została wykonana w całości w Ziębicach (w Zakładach Maszyn Ceramicznych i Kamionki) według projektu i pod nadzorem Tadeusza Tellera.

Uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło 12 października 1971 roku, a sam pomnik upamiętnia tysiąclecie państwa polskiego oraz powrót ziem zachodnich do Polski. U stóp orła złożono urny z ziemią z miejsc pamięci i z pól bitewnych II wojny światowej. Pomnik usytuowany jest na niewielkim wzgórzu, z którego roztacza się też piękna panorama na Ziębice przy zbliżającym się ku zachodowi słońcu. Mamy tutaj chwilę na pamiątkowe zdjęcia z ekipą.

W ten sposób dobiega końca nasz pobyt w Ziębicach. Za nami kolejne bardzo ciekawe szkolenie. Jak się okazuje miasto to skrywa wiele ciekawych miejsc, wartych odwiedzenia. Do tego niesamowita historia związana m.in. z Księstwem Ziębickim. Dziękujemy organizatorom za super wydarzenie, to był naprawdę ekstra dzień, a ja polecam odwiedzić Ziębice. Ja tutaj na pewno jeszcze wrócę.